Details van de legers:

• Toestand Belgisch leger ten tijde van augustus 1914
• Toestand Belgisch leger ten tijde van mei 1940
• Toestand Duits leger ten tijde van meidagen 40

Gesneuveldenlijsten:

Overzicht van de Publieke Schuilplaatsen in Groot Gent tijdens WOII op basis van oude kaart Stad Gent daterend van 21 Februari 1944

• Algemene uitleg bij de werking van dit onderzoek
• Publieke schuilbunkers
• Private schuilbunkers
• Publieke schuilkelders
• Private schuilkelders
• Publieke loopgraven
• Private loopgraven
• Schuilstructuren die op deze lijsten ook hadden kunnen staan maar nog ontbraken

Het betreft een zoektocht die via de website al jaren lopende is. Het unieke hiervoor beschikbare document, een grote kaart met alle in 1944 gekende publieke schuilplaatsen, bleef lange tijd zeer moeilijk te verkrijgen.

In 2020 bleek het Gentse Stadsarchief toch akkoord om de zeer gedetailleerde kaart voor deze taak, digitaal te kunnen verkrijgen. De originele kaart is zeker groter dan een gewone standaard tafel.

Hieronder alvast een schets van de volledige kaart.

De volledige detailkaart met alle publieke schuilplaatsen, situatie 1943. (Gents Stadsarchief - De Zwarte Doos)

De originele kaart bevat op zich niet minder dan 341 publieke schuilplaatsen. Misschien wordt het dan ook snel duidelijk dat dit meer dan een gigantische opdracht is, deze allen te onderzoeken op wat bestaat nog, wat is ondertussen zeker verdwenen, wat is nog twijfelachtig.

Mag het merkwaardig zijn, maar ook deze kaart is zelfs niet volledig. Zo zijn er ondertussen van mijn kant al structuren gekend met dezelfde functie, die wel degelijk publieke schuilplaatsen waren en hier nog niet zijn opgenomen. Dit kan natuurlijk wel gekoppeld zijn aan het feit dat de kaart uit februari 1944 dateert en de oorlog voor Gent uiteindelijk wel duurde tot september 1944.

Het is geen sinicure al deze locaties over te zetten op heden ten daagse luchtfoto's. Gent is in die jaren zeker niet onveranderd te noemen. De kaart die u hierboven ziet is trouwens ook vrij raar georiënteerd. Zo is de noordkant van de kaart hierboven niet het noorden maar ongeveer het oosten (zie de ster onderaan).

De kaart maakt onderscheid in heel wat verschillende types structuren.

Wat allemaal wordt onderscheiden wordt vrij goed teruggegeven in de bijhorende legende van de kaart die u hieronder in detail verkrijgt.

Alle types van structuren zullen dienen beschouwd te worden als "scherfvrije ruimtes". Dit impliceert dat dit structuren zijn die de in de structuur aanwezigen, zullen beschermen tegen het effect van in de directe nabijheid inslaande projectielen of rondvliegend puin hierdoor veroorzaakt. Wees gerust, de meesten van de hieronder vermelde structuren, zullen bij een directe inslag, niet kunnen garanderen dat de inzittenden de inslag zullen overleven. Dat is ook de reden dat deze structuren meestal bestaan uit verschillende gangen of gescheiden kamers zodat men de eventuele schade kan proberen beperken tot enkel die ruimte of die gang. Dat is ook meteen de reden dat de meeste van alvast de schuilbunkers waren voorzien van nooduitgang(en) of meerdere ingangen.

Alle hierbij besproken structuren hebben een specifieke functie als bescherming van de bevolking. Ze hebben zeker geen militaire functie. Dit verklaart ook waarom op de website al besproken schuilstructuren bij bv bepaalde industriële sites (eventueel militaire getint) hier niet zullen zijn vermeld. Deze waren op dat moment niet publiekelijk bruikbaar. Identiek zijn bv geen schuilstructuren opgenomen aanwezig bij spoorweginfrastructuur die zuiver bedoeld waren voor het bijhorende spoorwegpersoneel. Ook specifieke door de Duitsers opgetrokken schuilstructuren voor bescherming van Duitse troepen zijn hier niet vermeld.

volgende types van structuren worden op de kaart allen apart aangeduid:

• Schuilbunkers = Structuren die meestal combinaties zijn van beton (eventueel gewapend), baksteen en grondversterkingen. Men gebruikt allicht de term bunker indien het een dergelijke structuur betrof die apart is opgericht en geen deel uitmaakt van een andere eventueel al bestaande structuur. Laat wel duidelijk zijn dat we hier enkel spreken over Publieke Schuilstructuren. Je gaat hier dus zeker geen structuren vinden voorzien van bv schietgaten.
• Schuilkelders = Structuren die meestal al bestonden als kelders van bestaande gebouwen maar eventueel om te kunnen dienen als schuilstructuur werden voorzien van extra voorzieningen als bankjes, sanitair, EHBO,... Heel vaak kregen ze ook aanpassingen in de vorm van specifieke toegangen om vlot toegankelijk te worden vanaf de openbare weg.
• Loopgraven = Structuren fel vergelijkbaar met wat men optrok in de frontzones van WOI als beschermingszones voor de soldaten. Deze werden opgetrokken in velden nabij wegen of bestaande pleinen wanneer de tijd en de middelen ontbraken om nog toe te komen aan de bouw van effectieve schuilbunkers of het gebruik van schuilkelders niet beschikbaar was. Dit konden zeer rudimentaire zigzag uitgegraven lijnstructuren zijn, eventueel soms beperkt voorzien van dakstructuren.

Hierbij wordt ook nog telkens eens het onderscheid gemaakt tussen

• Publiek = opgericht op openbaar domein, door de overheid.
• Privaat = opgericht op privaat domein, in de meeste gevallen ook met private middelen maar in dit geval allicht ook wel publiekelijk opengesteld voor buitenstaanders

De structuren zijn wel ondanks dat ze "Openbaar" of "Privaat" zijn opgericht, allen bedoeld voor het algemene publiek, ook al zijn ze "Privaat" van karakter. Dit verklaart allicht ook waarom er op het Gentse nog wel hier en daar wat Private keldertjes of bunkertjes te vinden zijn die volledig Privaat werden gebruikt. Deze hadden dus niet de bedoeling gebruikt te kunnen worden door het grote publiek dat eventueel in de buurt was van de structuur tijdens een bedreigende situatie.

Ook wordt dan nog eens het onderscheid duidelijk gemaakt van hoe de situatie is van die structuur. Dit kon zijn:

• In gebruik = de structuur was in februari 1944 al officieel in gebruik (bestond dus al tegen die datum)
• In uitvoering = men was die structuur in februari 1944 aan het bouwen (nog niet in gebruik of voltooid)
• In vooruitzicht = de structuur was in februari 1944 al ingepland om te worden opgericht maar de bouw was nog niet lopende.

De legende gebruikt dan ook voor elk van deze structuren een specifieke aanduiding die de 3 bovenstaande zaken in 1 symbooltje verduidelijkt.

• Een Schuilbunker = een ruitvorm
• Een Schuilkelder = een cirkelvorm
• Een Loopgraaf = een driehoek
• Een private structuur = voorgaand symbool met een horizontaal lijntje door
• Een bestaande structuur = volledig zwart
• Een in oprichting zijnde structuur = figuurtje half zwart, half wit ingekleurd
• Een voorzien voor te bouwen structuur = niet ingekleurd figuurtje

Op onderstaande links zullen in aparte lijsten volgende types van structuren worden opgelijst:

• Publieke schuilbunkers
• Private schuilbunkers
• Publieke schuilkelders
• Private schuilbunkers
• Publieke loopgraven
• Private loopgraven
• Schuilstructuren die op deze lijsten ook hadden kunnen staan maar nog ontbraken

Van alle structuren zal in de lijstjes altijd bijkomende info worden gezet (in die mate dat ze gekend is):

• Een schets van een deeltje van de kaart uit 1944 met de structuur er op
• Hetzelfde stukje gezien op Google Earth ter herkenning met een stip waar de structuur dient gesitueerd te worden
• Een detailfoto van de vermoedelijke locatie (veelal Google Streetview)

Om het zoeken naar een specifieke regio of locatie wat gemakkelijker te maken, hieronder een lijst met de straten waaraan de structuren normaal zullen gekoppeld zijn in bestaande literatuur (in alfabetische volgorde). Dit geeft u ook de mogelijkheid dan op de aparte bladen per type structuur meer details te gaan zoeken en bekijken:

Weet dat u zeker altijd contact mag opnemen op Info@bunkergordel.be als u bijkomende info weet over structuren die in deze deellijsten al zijn vermeld. Alle informatie blijft zeker welkom in de zin van bijkomende details, foto's,anekdotes,...

Voorlopig is het wel niet de bedoeling mij te contacteren voor structuren die in de uitleg nog ontbreken zolang deze lijsten nog niet volledig zijn. Ik plaats ze telkens samen voor de volledige gemelde groepjes. Als er na het plaatsen van "alle" groepen, nog structuren zouden ontbreken, aarzel dan zeker niet om het te melden.